Prozraci

Nisam htjela da govorim, htjela sam da ćutim. Gledala sam, kroz magličastu koprenu što je postojala samo u meni, to voljeno lice odjednom tako udaljeno. Željela sam da me majka odvede nekud iz te ledene kuće pune tmine, od tih nepoznatih ljudskih stvorenja koja su stalno bila oko mene sa svojim mirisima, riječima, koracima, ali sam znala da ona to ne može, da mi nemamo kud jer se dogodilo nešto zbog čega su i moji roditelji, nekada moćni, postali nemoćni. Dramatični događaji opisani u ovoj knjizi su uspomene Svetlane Velmar-Janković na svoju najraniju mladost, na lično iskustvo evropskog sumraka krajem tridesetih godina XX vijeka, na doba okupacije Kraljevine Jugoslavije i, najzad, srpskog društvenog i građanskog sloma poslije savezničke pobjede nad fašizmom i ulaska partizanskih i sovjetskih trupa u ratom razorenu zemlju. Pred očima djevojčice smjenjuju se prozraci bezbrižnog djetinjstva u uglednoj porodici visokog državnog službenika u Beogradu, pred Drugi svjetski rat, oglašavaju se zloslutni glasnici apokalipse iz zelenog oka filipsovog radio-aparata, ređaju odlomci sjećanja na izdaju u praskozorje 6. aprila, na pakao i pometnju bombardovanja, na rušilačku neman zla, oskudicu i zbegove koji su uslijedili tokom teških godina tuđinske okupacije, konačno i na poraz nacizma u svijetu i pobjedu revolucije u Jugoslaviji i uspostavljanje takozvane narodne vlasti. Lična drama djevojčice i njene obespravljene porodice pretvara se na kraju u potresne prozrake surove odmazde pobjednika nad mnogim nekada imućnim građanskim porodicama u Srbiji, proglašenim za narodne neprijatelje a krivim bez krivice. Ova jedinstvena, mudra, a neretko i dirljiva sjećanja prenose čitaocu nauk da pobjeda nad zlom ne donosi uvijek oslobođenje od terora i straha.