Julijan

Životopis rimskog imperatora i filozofa koga su hrišćani proglasili za otpadnika. Istorijski roman Julijan, pored romana Konstantin i Dioklecijan, spada u opus magnum Ivana Ivanjija jer vjerodostojno i uvjerljivo oživljava vrijeme i okolnosti u kojima se u Rimskom carstvu širila i ustoličila nova religija Hristovih sljedbenika. Posljednji roman iz Ivanjijeve trilogije o rimskim carevima poteklom sa naših prostora, Julijan je priča o nadarenom i obrazovanom vladaru koji je posljednji pokušao nemoguće: da u Rimsko carstvo vrati mnogobožačku religiju predaka, zbog čega je bio anatemisan i prozvan Apostata (otpadnik). Kod ovog rimskog imperatora ima nečeg univerzalnog u mehanizmu vlasti: oko njega su bili ljudi koji su pod Dioklecijanom proganjali hrišćane, pa su pod Konstantinom postali dobri hrišćani, a pod Julijanom su opet ustali protiv njih, kaže pisac u jednom osvrtu na roman. Julijan je živio samo 27 godina, politikom je počeo da se bavi kasno, sa dvadesetak godina, jer je prvo htio da bude sveštenik pa onda filozof, a i sam je pisao neoplatonske rasprave. Nespreman je postao vojskovođa, ušao je u Galiju i dobijao bitke čitajući Cezara i, na kraju, prevaren i izdat, poginuo herojskom smrću prilikom opsade persijskog grada Ktesifona na Tigru. Njegove mladićke godine u Atini, kada se posvetio proučavanju helenske književnosti i filozofije i družio sa najznačajnijim misliocima i umjetnicima onoga vremena, njegova pravičnost, uzdržanost i skromnost kao rimskog cezara, dostojnog da vlada drugima jer je umio da vlada sobom, i nadasve njegov kratak a bogat i ispunjen život - najviše su razgorjevali maštu pokoljenja jer je Julijan, od svih stotinak rimskih careva, bio jedini koji svojim plemenitim pregnućima i kratkotrajnom vladavinom ostao upamćen kao najtragičniji i najplemenitiji među rimskim carevima.